PERSPEKTYWA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ I FIZJOTERAPII
Rola ruchu w integracji sensorycznej
Integracja sensoryczna to proces, w którym układ nerwowy organizuje i interpretuje informacje płynące zarówno z otoczenia, jak i z ciała, umożliwiając adekwatne reakcje i adaptację do środowiska. W wieku szkolnym prawidłowa integracja sensoryczna jest fundamentem koncentracji, sprawności motoryki małej, samoorganizacji oraz efektywnego uczenia się.
Ruch odgrywa w tym procesie kluczową rolę. Aktywności takie jak bieganie, skakanie, huśtanie się, wspinanie czy noszenie cięższych przedmiotów dostarczają bodźców proprioceptywnych i przedsionkowych. Pomagają one w organizacji sensorycznej, regulacji napięcia mięśniowego i emocji oraz w rozwijaniu świadomości własnego ciała. Dzięki nim dziecko uczy się kontrolować swoje ruchy, utrzymywać równowagę i adekwatnie reagować na bodźce z otoczenia (Ayres, 2005).
Dlaczego dziecko nie potrafi usiedzieć w ławce?
Niektóre dzieci mają trudności z utrzymaniem pozycji siedzącej w ławce. Przyczyny mogą być różne i często wiążą się z integracją sensoryczną:
- Niedostateczna stymulacja sensoryczna – dziecko może poszukiwać bodźców poprzez nadmierną aktywność ruchową, np. wiercenie się, kołysanie na krześle, wstawanie w trakcie lekcji.
- Przeciążenie sensoryczne – niektóre dzieci reagują nadwrażliwością na bodźce, takie jak hałas, światło czy dotyk, co skutkuje unikaniem aktywności wymagających skupienia.
- Zaburzenia propriocepcji – trudności w odczuwaniu pozycji ciała i siły mięśniowej wpływają na kontrolę postawy i precyzję ruchów rąk, co może utrudniać pisanie czy korzystanie z przyborów szkolnych (Miller et al., 2007).
W efekcie dziecko może być postrzegane jako „rozkojarzone” lub „nadpobudliwe”, choć w rzeczywistości jego ciało i układ nerwowy po prostu poszukują odpowiednich bodźców do prawidłowego funkcjonowania.
Praca w domu z rodzicem
Rodzice mają kluczową rolę w wspieraniu dziecka. Codzienne, krótkie aktywności ruchowe oraz odpowiednie strategie w domu mogą znacząco poprawić koncentrację i kontrolę postawy.
- Ruchowy rytuał codzienny – nawet 10–15 minut zabaw wymagających biegania, skakania, czołgania czy przetaczania piłki dostarcza dziecku niezbędnej stymulacji sensorycznej.
- Ćwiczenia proprioceptywne w domu – przenoszenie książek, noszenie lekkiego plecaka, zabawy z oporem, np. pchanie lekkiego wózka, pomagają dziecku lepiej odczuwać swoje ciało i kontrolować siłę mięśni.
- Aktywne siedzenie przy odrabianiu lekcji – stosowanie piłki rehabilitacyjnej, poduszki sensomotorycznej lub krzesła balansującego umożliwia dziecku ruch w trakcie nauki, co zwiększa koncentrację.
- Strategie uspokajające i regulujące – krótkie przerwy na rozciąganie, głębokie oddechy, masaż dłoni czy ściskanie poduszki pozwalają dziecku lepiej radzić sobie z napięciem i emocjami.
Codzienna praca w domu pozwala dziecku ćwiczyć kontrolę postawy i integrację sensoryczną w bezpiecznym, znanym otoczeniu, co przekłada się na lepsze funkcjonowanie w szkole.
Współpraca z placówką edukacyjną
Wsparcie dziecka wymaga także współpracy rodzica z nauczycielami i specjalistami w szkole. Wspólne ustalanie strategii może znacząco poprawić komfort i koncentrację dziecka.
- Indywidualne dostosowania w klasie – krótkie przerwy ruchowe, możliwość korzystania z piłki rehabilitacyjnej lub stojącego biurka pomagają dziecku utrzymać uwagę.
- Stały kontakt z nauczycielem – obserwacje, notatki o zachowaniach dziecka i wspólne ustalanie strategii wsparcia pozwalają reagować na potrzeby dziecka w czasie rzeczywistym.
- Programy integracji sensorycznej w szkole – wprowadzanie elementów ćwiczeń przedsionkowych i proprioceptywnych do codziennej rutyny klasy (np. krótki tor przeszkód, przenoszenie przedmiotów, zabawy równoważne) wspiera rozwój motoryczny i sensoryczny.
- Współpraca z terapeutą – fizjoterapeuta i terapeuta integracji sensorycznej mogą opracować spójny program ćwiczeń, który dziecko realizuje zarówno w domu, jak i w szkole, co zwiększa efektywność terapii.
Podsumowanie
Trudności w utrzymaniu pozycji siedzącej w ławce często wynikają z zaburzeń integracji sensorycznej i napięcia mięśniowego. Wsparcie dziecka wymaga zintegrowanego podejścia: ćwiczeń ruchowych w domu, dostosowań w szkole oraz współpracy z terapeutami. Dzięki temu dziecko zyskuje większą kontrolę nad swoim ciałem, poprawia koncentrację, rozwija motorykę małą i dużą oraz zwiększa pewność siebie w codziennym funkcjonowaniu szkolnym.
Dominika Świokło
fizjoterapeutka,
terapeutka Integracji Sensorycznej