Integracja sensoryczna to jedna z podstaw prawidłowego rozwoju dziecka. Pierwsze objawy zaburzeń można zauważyć już u niemowlaka (płaczliwość, niepokój, problemy ze ssaniem pokarmu, ze snem, zabawą czy kontaktem z najbliższymi). U dziecka rocznego czy dziecka dwuletniego przejawem zaburzeń SI może być np. ograniczony repertuar żywieniowy, nietolerancja zabiegów pielęgnacyjnych (obcinanie włosów, paznokci, kremowanie), trudności w zasypianiu, zbyt intensywny odbiór wrażeń sensorycznych objawiający się płaczliwością. Stwierdzone zaburzenia integracji sensorycznej u niemowląt wymagają zastosowania wskazówek terapeuty, zalicza się tutaj m.in. modyfikacje czynności pielęgnacyjnych oraz stosowanych zabaw. W sytuacji występowania jedynie typowych objawów zaburzeń sensorycznych u dzieci, zazwyczaj łatwo jest osiągnąć zadowalające rezultaty.
Diagnoza integracji sensorycznej
Pełną diagnozę przetwarzania sensorycznego wykonujemy u dzieci powyżej 4 roku życia, jednak pierwsze trudności w prawidłowym współdziałaniu zmysłów możemy zaobserwować już u niemowląt. U dzieci do 3 roku życia diagnozujemy zaburzenia samoregulacji związane z przetwarzaniem bodźców sensorycznych. Celem konsultacji oraz ewentualnej terapii jest poprawa codziennego funkcjonowania dziecka oraz jego rodziny.
Rozwój zmysłów
Proces integracji sensorycznej rozpoczyna się już w łonie matki około 9-11 tygodnia, kiedy mózg płodu zaczyna odczuwać ruchy jej ciała. Jako pierwszy rozwija się układ dotykowy, następnie przedsionkowy (równowaga) i proprioceptywny (czucie własnego ciała). W okresie prenatalnym zaczyna funkcjonować również słuch, wzrok, smak i węch, jednak u noworodka zmysły te są jeszcze niedojrzałe, co chroni dziecko przed nadmiarem bodźców ze świata zewnętrznego.
Czynniki ryzyka
Skłonność do zaburzeń przetwarzania sensorycznego jest w znacznym stopniu uwarunkowana genetycznie. Istnieją również czynniki ryzyka ciążowo- porodowego takie jak nieprawidłowa masa urodzeniowa (mniej niż 2,5kg lub więcej niż 4kg), niska ocena w skali APGAR (poniżej 7pkt w 1min), infekcje i niewydolność szyjki macicy oraz odklejenie łożyska. Jeżeli twoje dziecko należy do grupy ryzyka nie martw się na zapas. Dzieci te mogą, ale nie muszą rozwinąć problemów z przetwarzaniem bodźców sensorycznych.
U niemowląt zwracamy szczególną uwagę na:
- problemy ze snem i zasypianiem;
- trudności z wyciszeniem, częste marudzenie, drażliwość, płacz;
- problemy z jedzeniem, trudności w karmieniu;
- Płacz podczas kąpieli
- Unikanie kontaktu wzrokowego
- niechęć do przytulania, głaskania odpychanie rodziców;
- dużą wrażliwość lub brak odczuwania bólu;
- złe tolerowanie codziennych zabiegów pielęgnacyjnych takich jak: czesanie, mycie, obcinanie paznokci, mycie twarzy, zębów, czyszczenie nosa czy uszu;
- podwyższony lub obniżony stan pobudzenia;
- gryzienie, szczypanie siebie i innych, uderzanie głową o przedmioty;
- dużą wrażliwość na jasne światło, dźwięki;
- zachowania dziecka niezrozumiałe lub niepokojące dla rodziców.
Kiedy warto udać się do specjalisty?
W przypadku występowania wymienionych objawów warto skonsultować się z wykwalifikowanym terapeutą mającym doświadczenie w pracy z małymi dziećmi. Prawidłowy rozwój niemowlęcia opiera się na motoryce (ruchu) i sensoryce (zmysłach).
Konsultację fizjoterapeutyczną w celu oceny rozwoju ruchowego poleca się maluszkom po ukończeniu 3 miesiąca życia lub szybciej, jeżeli jest taka potrzeba. Konsultację z terapeutą Integracji Sensorycznej wykonujemy po ukończeniu przez dziecko 6 miesiąca życia.
Bibliografia:
- Red. zbiorowa; Klasyfikacja diagnostyczna DC: 0-3R. Klasyfikacja diagnostyczna zaburzeń psychicznych i rozwojowych w okresie niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa. Oficyna wydawnicza ,,Fundament”, Warszawa 2007
- A.J. Ayres; Dziecko a integracja sensoryczna. Harmonia Universalis, Gdańsk 2018
- A. Charęzińska, J. Szulc; Sensoryczne niemowlę. Mamania, Warszawa 2019
- M. Szczerpa-Fabian, E. Emich-Widera, B. Kazek, A. Kaniewska, J. Paprocka; The Prenatal and Perinatal Risk Variables of the Sensory Processing Disorder. Clinics Mother Child Health 15: 286, 2018
- N. Kołat; Zaburzenia przetwarzania sensorycznego u dzieci – diagnostyka i postępowanie. „Nowa Pediatria”, nr 3/2014, s. 97-102, 2014
- Standardy opieki ambulatoryjnej nad dzieckiem urodzonym przedwcześnie. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego i Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego. Warszawa, 2018
- P. Zawitkowski; Mamo tato co ty na to? O opiece, pielęgnacji i rozwoju waszego maleństwa. 2016