Warto wiedzieć, że dzieci często mają skrócone wędzidełka podjęzykowe, co utrudnia im funkcjonowanie i ma ogromny wpływ na proces karmienia oraz mowy.
We współczesnej logopedii funkcjonują obecnie dwa poglądy dotyczące skróconego wędzidełka podjęzykowego.
Pierwszy (na podstawie naukowych opracowań z lat 80- tych i 90- tych wg. Styczek , Stecko, Zaleski, Skorek), hołdujących idei, że skrócone wędzidełko da się wyćwiczyć, skutecznie rozciągać, masować i wtedy nie będzie potrzeby wykonania zabiegu fenotomii (podcięcie chirurgiczne), gdyż nie ma to wpływu na mowę dziecka. Można skutecznie nauczyć prawidłowej artykulacji.
Drugi pogląd, (nieco nowsze badania z 2000-2015) to dokładnie odwrotny punkt widzenia czyli wskazane jest podcinanie wędzidełka (Ostapiuk, Marchesan, Dolberg, Pluta- Wojciechowska, J. Cieszyńska-Rozek, Kotlow).
Wędzidełka zbudowane są bowiem z fałdu błony śluzowej, zawierającej włókna kolagenowe typu pierwszego, które podobnie jak więzadła czy ścięgna, nie podlegają rozciąganiu. Występują również z włókna elastyny- białka odpornego na rozciąganie. Niektóre typy wędzidełek mają ponadto silne natężenie włókien kolagenowych wskutek tego są połączone z włóknami mięśnia bródkowo- językowego.
Logopedzi zalecają jeszcze wciąż masaże wędzidełka, podejmują próby jego rozciągania. Zdarzało się, że wędzidełko było niechcący przerywane. To przypominało niesterylną frenotomie. Dlatego coraz więcej logopedów rekomenduje zabieg niż proces „rozciągania” wędzidełka.
Objawy skróconego wędzidełka:
- język nie układa się w pozycji wertykalno-horyzontalnej
- zaburzenia ssania
- cofniecie żuchwy lub małożuchwie
- ograniczone ruchy języka
- apeks układa się w serduszko
- boczne ruchy żuchwy
- asymetria warg podczas artykulacji
- mówienie z tzw. szczękościskiem
- nadmierne napięcie mięśni nadgnykowych
- może wystąpić niewłaściwa realizacja głosek r, l, sz, cz, ż, dż, d, t
- u noworodka często wycieka pokarm kącikami ust, a dolna warga jest zasysana
- podczas karmienia występuje charakterystyczne cmokanie, klikanie
Problemy z właściwą budową wędzidełka podjęzykowego wpływają na pracę języka, a ten z kolei wpływa na funkcje pokarmowe, oddechowe, artykulacyjne.
Dziecko nie mogąc unieść języka do właściwej pozycji spoczynkowej i nie pionizując go we właściwy sposób aktywizuje inne mięśnie wewnętrzne języka np. rozcieranie pokarmu o podniebienie podczas procesu pregryzienia i gryzienia. Nie mogąc osiągnąć określonej formy artykulacyjnej angażuje np. mięśnie poprzeczne języka , aby go zwęzić, czy mięśnie podłużne górne podczas wzniesienia apeksu za siekacze górne. Zdjęcia poniżej wskazują na skrócone wędzidełka (zdjęcia pochodzą z opracowań własnych D. Pluty- Wojciechowskiej oraz B. Sambor- z artykułu wskazanego w bibliografii).
Pionizacja języka jest niewłaściwa (fot poniżej- powołując się na opracowania D. Pluty- Wojciechowskiej oraz B. Sambor).
Pacjent również aktywuje mienie dna jamy ustnej- mięśni nadgnykowych i podgnykowych. Ma to wpływ na pracę innych narządów mowy : warg, żuchwy, stawu skroniowo-żuchwowego itd. Poniżej różne typy wędzidełek zdjęcia z opracowania własnego D. Pluty- Wojciechowskiej oraz B. Sambor). Wędzidełka różnią się długością, grubością, umiejscowieniem przyczepu)
- Wędzidełko skrócone w stopniu nieznacznym, przednie
- Wędzidełko skrócone w stopniu nieznacznym, tylne
- Wędzidełko skrócone w stopniu średnim, przednie
- Wędzidełko skrócone w stopniu średnim, tylne
- Wędzidełko skrócone w stopniu znacznym , przednie
- Wędzidełko skrócone w stopniu znacznym, tylne
- Przykład grubego wędzidełka skróconego – powyżej 2 mm
- Przykład cienkiego wędzidełka – powyżej 1 mm
Często zdarza się, że widać również podczas unoszenia języka błonę śluzową – fot wraz z dodatkowymi fałdów błony śluzowej (na podst. opracowania D. Pluty-Wojciechowskiej oraz B. Sambor)
Wyróżnia się więc różne typy stopnia skrócenia wędzidełek podjęzykowych:
- Skrócone w stopniu nieznacznym
- Skrócone w stopniu pomiędzy nieznacznym a średnim
- Skrócone w stopniu średnim
- Skrócone w stopniu pomiędzy średnim a znacznym
- Skrócone w stopniu znacznym.
W przypadku ograniczenia motoryki języka w ankyloglosji cały narząd pracuje odmiennie i wszystkie czynności strefy orofacjalnej są zaburzone.
Najczęściej wędzidełka są podcinane od razu po urodzeniu się dziecka w szpitalu, jednak nie zawsze. Jeśli twoje dziecko prezentuje problemy ze ssaniem lub ssanie jest zbyt płytkie, dziecko nie najada się pokarmem, podczas karmienia pojawiają się dźwięki przypominające klikanie, cmokanie, wyciekanie pokarmu przez kąciki ust, zaciąganie dolnej wargi podczas jedzenia, dziecko ma często otwartą buzię, język wychodzi na zewnątrz jamy ustnej, podczas płaczu język znajduje się na dnie jamy ustnej – to są oznaki m.in. tego, że wędzidełko jest skrócone. Często tez u dzieci wraz ze skróconym wędzidełkiem występuje obniżone napięcie mięśniowe w jamie ustnej. Warto to sprawdzić u specjalisty np. logopedy czy neurologopedy, który wskaże właściwe działanie. Im wcześniej rodzice zaobserwują podobne objawy, a następnie udadzą się na konsultację do specjalisty, tym lepiej.
Skrócone wędzidełko u starszych dzieci sprawia, że nie potrafią one poprawnie pionizować języka, nie unoszą go do wałka dziąsłowego za górnymi zębami, w trudniejszych przypadkach nie potrafią wysunąć języka na brodę. Sprawność narządów artykulacji jest obniżona. Może występować również obfite ślinienie. przy czy nie jest to oznaka wyrzynania się zębów). W przyszłości nie są realizowane przez nie właściwe głoski : r, l, sz, cz, ż, dż, d, t. Często też występują wady zgryzu. Pojawia się dyslalia . Zabieg może wykonać lekarz laryngolog.
Bibliografia:
Materiały wykorzystane w tym artykule pochodzą z:
- publikacja „o różnych typach skróconych wędzidełek języka, ich ocenie i interpretacji wyników badań w logopedii.” – Danuta Pluta -Wojciechowska, Barbara Sambor „Logopedia” t. 45 , 2016, s.123-155)
- Mackiewicz B, 1983 „Wybrane zagadnienia ortodontyczne dla logopedów”
Mgr. Aneta Gotówko
Neurologopeda