Wspominając dzieciństwo, niemal każdy może się odwołać do sytuacji, kiedy został ukarany za niepożądane zachowanie. Niestety, ta metoda bardzo często występuje jako główny instrument w kształtowaniu (lub wyeliminowaniu) określonego zachowania naszego dziecka. Wraz ze zmianą w zachowaniu, rośnie poziom stresu, mogą się rozwijać kompleksy lub nawet zaburzenia. Więc w jaki sposób możemy rozwinąć u dziecka pożądane zachowanie, bez negatywnych skutków? W tym przypadku możemy się odwołać do pozytywnego wzmocnienia.
Często słyszymy o pozytywnym wzmocnieniu, szczególnie od terapeutów, do których uczęszczają nasze dzieci. Niestety wiele osób traktuje pozytywne wzmocnienie jako popieranie czyjegoś zachowania poprzez tak zwane „prezenty” albo ciągłe chwalenie tej osoby. Jednak pozytywne wzmocnienie nie jest żadnym chwaleniem bądź wynagradzaniem czyjegoś zachowania. Pozytywne wzmocnienie – to sposób zwiększający prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych wzorców zachowań. Ta metoda najczęściej jest wykorzystywana w terapii behawioralnej i zazwyczaj jest metodą długoterminową, wymagającą stałości, wiedzy co do jej wykorzystywania oraz cierpliwości. Jakiej zmiany najczęściej oczekujemy? Przede wszystkim przestrzeganie ustalonych zasad przez dziecko, wykonywanie codziennych obowiązków i prac.
Używając metodę pozytywnego wzmocnienia powinniśmy przestrzegać kilka podstawowych zasad, aby nasze działania były skuteczne. Po pierwsze, powinniśmy precyzyjnie określić pożądane zachowanie. Po drugie, wzmocnienie pozytywne powinno mieć charakter natychmiastowy i pojawiać się tuż po każdym pożądanym zachowaniu dziecka. Wzmocnienie również musi być dla dziecka jasne aby dziecko wiedziało za co dokładnie otrzymuje naszą nagrodę. Jeśli w tym przypadku stosujemy pochwałę – to także powinna ona być konkretna. Mówienie do dziecka “jestem z Ciebie dumny” nie daje żadnego efektu, ponieważ dziecko nie wie z czego rodzić w tym momencie jest dumny i które zachowanie powinno kontynuować. Kolejnym ważnym punktem jest okres wzmocnienia. Nie możemy oczekiwać, iż nasza metoda zadziała od razu, jak również nie możemy zaprzestać jej wykorzystywać po pierwszych osiągniętych sukcesach. Pamiętajmy, że modyfikacja zachowania wymaga czasu. Ostatnim niemniej ważnym punktem jest uwzględnienie preferencji i zainteresowań dziecka, wobec którego będziemy stosować wzmocnienia. To co dla nas wydaje się atrakcyjne, dla innej osoby może być karą. W tym przypadku ważne jest również urozmaicenie naszych wzmocnień. Dziecko może szybko się znudzić, a więc warto czasami te nagrody trochę wzbogacić.
Podsumowując, pamiętajmy, iż kształtowanie pożądanego zachowania dziecka wymaga poświęcenia czasu i pracy. Niemniej jednak, używając metody pozytywnego wzmocnienia, jesteśmy w stanie skutecznie wpłynąć na prawidłowy rozwój naszego dziecka.
Anna Kurta
psycholog, terapeuta Integracji Sensorycznej