Jako dorośli nie zastanawiamy się nad tym jak pokroić pomidora na śniadanie, zapiąć guziki w koszuli czy w jaki sposób jechać rowerem, tak aby ominąć latarnię. Wykonywaliśmy te czynności setki razy, co teraz pozwala nam robić je bez zastanowienia. Jednakże, co zrobić w sytuacji kiedy zadania powtarzane tysiąc razy nie automatyzują się? Kiedy musimy zastanawiać się nad każdym najmniejszym etapem aktywności? Co zrobić kiedy nasze dziecko nie jest w stanie opanować czynności pomimo tak częstych prób? Podczas diagnozy procesów Integracji Sensorycznej, terapeuta obserwuje zdolności motoryczne dziecka oraz sposób organizowania ruchu. Czym jest dyspraksja i jak się objawia?
Najpierw trzeba omówić bardzo istotną kwestię, którą jest umiejętność planowania motorycznego – na tę zdolność składają się umiejętności motoryczne, reakcje posturalne, wzorce ruchowe oraz uwaga (która pozwala mózgowi zaplanować komunikaty wysyłane do mięśni, a także ich kolejność). Dzięki planowaniu motorycznemu uczymy się nowych rzeczy, np. ubierania się, zakładania butów czy chodzenia po drzewach, aż czynności te staną się umiejętnościami i przestaną wymagać planowania i analizowania sytuacji. Podstawą umiejętności planowania motorycznego jest dobry schemat ciała, który powstaje w oparciu
o bodźce dotykowe, proprioceptywne (zmysł pozycji ciała i świadomości) i przedsionkowe (zmysł ruchu i grawitacji). Opanowując daną umiejętność, początkowo zwracamy uwagę na każdy swój ruch i łatwo jest nas rozproszyć. Musimy powtórzyć zadanie parę razy, tak aby nauczyć się sposobu wykonania. Na późniejszych etapach nie planujemy ruchu, wykonujemy tą czynność automatycznie, możemy rozmawiać z innymi lub słuchać muzyki podczas realizacji zadania. Dobre umiejętności planowania motorycznego są podstawą poprawnej praksji.
Dyspraksja rozwojowa przejawia się dużymi trudnościami lub niemożliwością wykonania prostych i złożonych zadań ruchowych, pomimo rozumienia polecenia. Dziecko
z dyspraksją wykonuje ruchy powoli, nieefektywnie, musi włożyć dużo czasu i wysiłku w każdy etap zadania. Ma trudności z wyobrażeniem sobie jak wykonać daną czynność. Dużym wyzwaniem jest opanowanie umiejętności samoobsługowych, zabaw z piłką, jazdy na rowerze czy pływania. Uczniowie z dyspraksją mają trudności z nabywaniem podstawowych umiejętności szkolnych, szczególnie czytania i pisania. Dyspraksja rozwojowa jest obniżoną zdolnością do zaplanowania i wykonania nowej, celowej aktywności ruchowej w nieznanej sytuacji. Swoje źródło ma w utrudnionej organizacji bodźców dotykowych, przedsionkowych i proprioceptywnych (komponenty schematu ciała), co zakłóca zdolności planowania motorycznego. Do głównych przejawów dyspraksji rozwojowej należą:
- Trudności w czynnościach samoobsługowych
- Zaburzenia w schemacie ciała
- Trudności z obustronną koordynacją i precyzją ruchów rąk
- Trudności z równowagą, wspinaniem się, huśtaniem
- Niskie napięcie mięśniowe
- Zaburzenia artykulacyjne
- Trudności grafomotoryczne.
Mając kontakt z dzieckiem z dyspraksją należy koniecznie pamiętać o emocjach. Bardzo często dzieci te odczuwają dużą frustrację, rozdrażnienie, mogą być chwiejne emocjonalnie. Schemat ciała tego dziecka jest tak słabo rozwinięty, że nie odczuwa ono wyraźnie swojej fizyczności, co skutkować może dużą niepewnością tożsamości emocjonalnej. Trudności
z planowaniem ruchu, zabawą swobodną mogą prowadzić do wykluczenia z aktywności
z rówieśnikami, a co za tym idzie do obniżenia poziomu pewności siebie.
Jeśli zauważają Państwo jakiekolwiek niepokojące sygnały w rozwoju dziecka, należy koniecznie skonsultować się z terapeutą Integracji Sensorycznej, tak aby był on w stanie pomóc nie tylko dziecku, ale także i Państwu w zrozumieniu własnej pociechy.
Paulina Wolak
Terapeuta Integracji Sensorycznej, pedagog