Neuroplastyczność jest jedną z kluczowych koncepcji zachodzących w procesach integracji sensorycznej i bez tej biologicznej umiejętności mózgu procesy uczenia byłyby znacznie utrudnione, o ile w ogóle możliwe.
Dlaczego jest to tak ważne i co w ogóle oznacza ten tajemniczy termin?
Kiedy spotyka nas nowe doświadczenie lub koncentrujemy się na czymś – na przykład na swoich uczuciach lub na celu, jaki chcielibyśmy osiągnąć – powoduje to odpalenie neuronów. Innymi słowy, neurony (komórki, z których zbudowany jest nasz mózg) zostają pobudzone do działania. Efektem odpalenia neuronów jest wytworzenie białek, które umożliwiają powstanie nowych połączeń między pobudzanymi neuronami. Warto pamiętać, że neurony, które odpalają się razem, łączą się razem. Cały ten proces – od aktywacji neuronów po ich rozrost w wzmocnienie połączeń- nazywamy właśnie neuroplastycznością. W skrócie oznacza to, że sam mózg jest bardzo plastyczny, czyli jest w stanie podlegać zmianom pod wypływem tego, czego doświadczamy i czemu poświęcamy uwagę. Nowe połączenia między neuronami, które tworzą się, gdy skupiamy na czymś uwagę, same z kolei sprawiają, że zmieniają się nasze reakcje i nasze nastawianie do świata. W ten właśnie sposób powtarzana czynność może stać się umiejętnością, a przejściowy stan zaś – trwałą cechą, korzystną albo nie.
Warto pamiętać, że warunkiem zajścia zmiany w połączniach nerwowych mózgu jest aktywna eksploracja i skupiona uwaga na podejmowanych czynnościach.
Zależy ona od:
- Zaangażowania i motywacji – im większe zaangażowanie na podejmowanej czynności, tym większe rezultaty uczenia się
- Różnorodność otoczenia
- Neuroplastyczność jest zależna od krytycznych okresów rozwojowych dla poszczególnych funkcji i wieku, dlatego zbyt wczesne uczenie, gdy dziecko nie jest jeszcze gotowe powoduje frustracje, albo z drugiej strony: niewystarczający dopływ bodźców w okresie krytycznym często powoduje ograniczenie możliwości reagowania na bodźce w przyszłości .
Na podstawie najnowszych badań wykazano, że plastyczność mózgu utrzymuje się przez całe życie, choć jej nasilenie może być zróżnicowane (największy potencjał do tworzenia nowych połączeń nerwowych ma młody organizm, a szczególnie do 3 roku życia). Dlatego tak ważne jest, aby od najmłodszych lat dostarczać jak najbardziej zróżnicowanych bodźców swojemu maluszkowi i skłaniać go do celowego działania. To dzięki tym próbom mózg będzie w stanie znacznie bardziej dostosowywać się do stawianych w trakcie rozwoju wyzwań, zwiększając tym samym jego życiowe kompetencje.
W integracji sensorycznej proces ten jest wyjątkowo istotny, ponieważ przy regularnych i powtarzalnych ćwiczeniach rozwija neuronalnie mózg dziecka, który na późniejszych etapach będzie w stanie samodzielnie i znacznie sprawniej wytworzyć odpowiednią reakcję adaptacyjną na dostarczane informacje sensoryczne. Dodatkowo przyjemna forma zabawy i swobodnej ekspresji dziecka podczas zajęć, sprzyja utrzymaniu wysokiego poziomu motywacji i satysfakcji z celowego działania, co jeszcze bardziej przyspiesza całościowy proces tworzenia się coraz to nowszych połączeń neuronalnych.
Weronika Żórawska
Pedagog, terapeuta Integracji Sensorycznej