Czy twoje dziecko przejawia któreś z poniższych trudności?
- trudności z koncentracją uwagi; skupieniem się na ćwiczeniu lub zadaniu,
- trudności z pisaniem i czytaniem,
- opóźniony rozwój mowy,
- trudności z utrzymaniem równowagi,
- zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- brzydkie pismo, nieprawidłowy chwyt ołówka, niechęć do rysowania,
- nieprawidłowa postawa podczas pisania, czytania,
- trudności w orientacji w przestrzeni i schemacie ciała, stron prawa-lewa,
- trudności w wykonywaniu dwóch lub więcej poleceń,
- odwracanie słów i liter powyżej 7 r. życia,
- trudności z planowaniem ruchu,
- impulsywność w zachowaniu,
- nadpobudliwość psychoruchowa,
- niski poziom samooceny,
- niski poziom tolerancji na stres?
Jeśli powyższe objawy wydają Ci się charakterystyczne dla niemalże każdego dziecka w pewnym okresie rozwoju to masz racje. Powyższe zachowania predysponują często do postrzegania dziecka jako „niegrzeczne”, słabiej odnajdujące się w sytuacjach społecznych. Myślimy, że to może być chwilowy bunt dwu – trzylatka, który mija z czasem. Rodzice często bagatelizują niepokojące zachowania swoich pociech. Tymczasem problemy z koordynacją ruchową, koncentracją czy zasypianiem mogą wskazywać na zaburzenia integracji sensorycznej, przyczyniając się zarówno do kłopotów szkolnych, jak i tych z funkcjonowaniem w dorosłym życiu.
Nieprawidłowa organizacja obszarów odbierania bodźców zmysłowych w układzie nerwowym jest przyczyną wielu problemów występujących u dzieci – często skutkuje trudnościami w uczeniu się, czytaniu, pisaniu, rysowaniu i koncentracji uwagi. Dzieci z zaburzeniami Integracji Sensorycznej wolniej opanowują nowe umiejętności, mają problem z nawiązywaniem przyjaźni i niską samoocenę, gorzej też radzą sobie z przeciwnościami.
Harmonijny rozwój psychoruchowy jest wynikiem fizjologicznego dojrzewania centralnego układu nerwowego i narządów zmysłów, ich wzajemnej stymulacji oraz integracji. Mózg i cały układ nerwowy nieustanie się zmienia pod wpływem różnych bodźców. Uczenie się i rozwój bezpośrednio zależą od różnorodności i bogactwa bodźców, wpływających na poziom stymulacji. Nieprawidłowy odbiór wrażeń powoduje, że dzieci odczuwają dyskomfort, przez co nie mogą skupić się na zadaniu, mają problem z koncentracją uwagi i doskonaleniem swoich umiejętności. Często stają się nerwowe, impulsywne, a kontakty z rówieśnikami zastępują wirtualnymi znajomościami i grami komputerowymi. Ponieważ czują, że nie spełniają oczekiwań, izolują się od otoczenia. Opisanemu procesowi często towarzyszy spadek samooceny.
Właściwa integracja sensomotoryczna jest kluczowym warunkiem prawidłowego uczenia się i adekwatnego zachowania. Proces przyswajania wiedzy zachodzi za sprawą informacji docierających z narządów zmysłów do układu nerwowego. Dojrzałość układu nerwowego – uwarunkowana odpowiednią ilością bodźców – sprawia, że dziecko może pokonywać kolejne etapy nauki szkolnej. Dlatego ważne są pobudzanie jak największej liczby zmysłów różnorodnymi bodźcami i jednocześnie stwarzanie okazji do nowych doświadczeń ruchowych.
Trzeba jednak pamiętać, że terapia Integracji Sensorycznej jest efektywna wyłącznie wtedy, gdy podłożem trudności w uczeniu się są zaburzenia przetwarzania bodźców sensorycznych – nie w każdym przypadku okaże się zatem właściwym wyborem. A. Jean Ayres, prekursorka terapii Integracji Sensorycznej, pisała, że terapia być może nie jest rzeczywistą formą uczenia się, ale może uczynić naukę łatwiejszą. Kilkanaście badań przeprowadzonych przez dr Ayres i innych naukowców, wykazało pozytywny wpływ terapii Integracji Sensorycznej m.in. na poprawę umiejętności czytania w porównaniu z grupą kontrolną, u której nie stosowano tej terapii. Dlatego rodzice, nauczyciele i lekarze powinni zdawać sobie sprawę, iż problemy z nauką szkolną bywają często wynikiem zaburzeń integracji sensorycznej. Istotne jest także szybkie postawienie właściwej diagnozy.
Justyna Mieszczankowska
pedagog, terapeuta SI
Ayres A.J., Dziecko a integracja sensoryczna, Harmonia, Gdańsk 2020,
Ayres A.J., Integracja sensoryczna a zaburzenia uczenia się, Harmonia, Gdańsk 2018.