Co to jest zaburzenie modulacji sensorycznej?
Wyobraź sobie, że prowadzisz auto i słyszysz syrenę nadjeżdżającej karetki. Najodpowiedniejszą reakcją byłoby zachowanie czujności i spokoju, próba zlokalizowania pojazdu, usunięcie mu się z drogi i jak już nas wyprzedzi, włączenie się do ruchu. Słysząc syrenę nadjeżdżającej karetki, osoba nadwrażliwa mogłaby się bardzo zdenerwować, jej oddech ulega przyśpieszeniu a serce bije mocniej. W takiej sytuacji odruchowo i gwałtownie usunęłaby się z drogi, a następnie długo dochodziłaby do siebie po tym, jak minęłaby ją karetka pogotowia. Natomiast osoba niedowrażliwa mogłaby nie zauważyć pojazdu uprzywilejowanego, dopóki nie znalazłby się tuż za nią, i dopiero wtedy – po odebraniu sygnałów dźwiękowych i świetlnych, spróbowałaby zjechać na bok. Z kolei osoba poszukująca wrażeń sensorycznych, odczuwając podekscytowanie zaistniałą sytuacją, wykorzysta ją, aby śmigać obok usuwających się samochodów i znaleźć się tuż za karetką. Zaburzenia modulacji sensorycznej sprawiają, że ciało błędnie interpretuje rodzaj i nasilenie informacji sensorycznych, które otrzymuje z otoczenia.
Nadwrażliwość
Osoba z nadwrażliwością może mieć tendencje do reagowania na niektóre nieszkodliwe bodźce, jakby były niebezpieczne lub bolesne. Taka osoba może:
- unikać dotyku innych osób;
- stawać się nerwowa, jeśli inna osoba przypadkowo ją potrąci;
- krzyczeć podczas mycia lub czesania włosów;
- dławić się lub unikać jedzenia o określonej konsystencji;
- krzyczeć lub zasłaniać uszy, gdy słyszy włączony odkurzacz lub szczekającego psa;
- odczuwać lęk przed zwykłymi zajęciami ruchowymi na huśtawkach, zjeżdżalniach lub pochylniach.
Podwrażliwość
Osoby wykazujące podwrażliwość sensoryczną nie odczuwają stymulacji o tym samym natężeniu, co osoby rozwijające się w sposób typowy. Mogą one potrzebować dłuższej, częstszej lub bardziej intensywnej stymulacji, aby doznać tego, czego doznają osoby rozwijające się w sposób typowy.
Osoba taka może:
- wykazywać mniejszą wrażliwość na ból, skaleczenia lub sińce;
- gryźć niejadalne przedmioty, takie jak ubrania lub zabawki, albo przedmioty znalezione na podłodze (trociny, piasek lub patyki);
- wpadać na przedmioty lub zderzać się z nimi;
- łatwo się męczyć;
- unikać kontaktu z innymi.
Poszukiwacz sensoryczny
Dziecko, które jest poszukiwaczem sensorycznym, dosłownie pożąda doznań zmysłowych. Takie dzieci, by zaspokoić swoje potrzeby, często korzystają ze sposobów, które nie są społecznie akceptowane. Poszukiwacze sensoryczni mogą więc:
- ustawiać głośność telewizora na najwyższy poziom;
- nieustannie zderzać się z różnymi rzeczami;
- lubić brutalne zabawy;
- bez przerwy szukać przedmiotów, których mogą dotykać;
- wiercić się lub mieć ogromne trudności z pozostaniem w bezruchu;
- lizać, gryźć lub ssać swoje ubrania lub inne przedmioty nienadające się do jedzenia.
Połączenie reakcji
Osoby z zaburzeniami modulacji sensorycznej zwykle wykazują różne formy reakcji, w zależności od rodzaju bodźca. Przykładowo, dziecko może być poszukiwaczem sensorycznym, który potrzebuje stymulacji jamy ustnej i bezustannie gryzie swoje ubranie, a równocześnie wykazywać podwrażliwość na dotyk (przez co brak mu motywacji, by się poruszać lub bawić) oraz nadwrażliwość na hałas (co oznacza, że zakrywa uszy i krzyczy, ilekroć odkurzacz jest włączony). Zaburzenia przetwarzania sensorycznego mają inny przebieg u każdego dziecka. Co więcej, sposób, w jaki dziecko reaguje na swoje otoczenie, może ulec zmianie zależnie od zmęczenia, zmian zwyczajów lub jakichkolwiek innych czynników dodatkowych.
Rodzicu, jeśli zauważyłeś niepokojące zachowania swojego dziecka lub widzisz, że dziecko reaguje „inaczej” w danej sytuacji, najlepiej skonsultuj to z terapeuta SI.
Justyna Mieszczankowska
pedagog, terapeuta SI
Bibliografia:
1. Biel L., Integracja sensoryczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015
2. Arnwine B., Rozpoczynanie terapii Integracji Sensorycznej, Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk 2018
3. Ayres A.J., Dziecko a integracja sensoryczna, Harmonia, Gdańsk 2018